Sáng 21/5, trong chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của bốn luật: Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.

Các đại biểu cho ý kiến về Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở. Ảnh: VPQH cung cấp.

Dự thảo Luật gồm 5 điều, sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Luật Công đoàn. Trong đó, dự thảo khẳng định Mặt trận Tổ quốc là một bộ phận của hệ thống chính trị, giữ vai trò chủ trì, phối hợp với các tổ chức chính trị – xã hội và tổ chức thành viên, đồng thời phát huy tính chủ động, sáng tạo trong hiệp thương, thống nhất hành động.

Với Luật Công đoàn, dự thảo bổ sung quy định: Công đoàn là tổ chức thành viên trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đồng thời là đại diện của người lao động ở cấp quốc gia trong quan hệ lao động và quốc tế về công đoàn.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh đề nghị cần cập nhật kịp thời các quy định sửa đổi của Hiến pháp và pháp luật liên quan nhằm đảm bảo tính hợp hiến, thống nhất và khả thi.

Cần tiếp tục làm rõ tính chất “trực thuộc” của các tổ chức thành viên Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đảm bảo mối quan hệ phối hợp chặt chẽ nhưng vẫn giữ được tính độc lập tương đối, chủ động, sáng tạo; hoạt động đúng pháp luật và điều lệ từng tổ chức, phù hợp với Hiến pháp và các Nghị quyết của Trung ương.

Bản so sánh nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung Điều 9 Hiến pháp năm 2013 với quy định hiện hành của Hiến pháp.

Bản so sánh nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung Điều 10 Hiến pháp năm 2013 với quy định hiện hành của Hiến pháp.

Về tổ chức Công đoàn (khoản 3 Điều 2 Dự thảo, sửa đổi khoản 1 Điều 8 Luật Công đoàn 2024), có ý kiến đề xuất quy định theo hướng linh hoạt hơn, phù hợp với chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy, đảm bảo tuân thủ pháp luật và thực hiện đúng Điều lệ Công đoàn.

Đồng thời, cần bám sát tinh thần Nghị quyết số 02-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới tổ chức, hoạt động Công đoàn trong tình hình mới, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp và các quy định liên quan.

Việc xác định Công đoàn là tổ chức trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng đặt ra yêu cầu phải bảo đảm tính độc lập tương đối trong giám sát, phản biện; tạo điều kiện để Công đoàn chủ động thực hiện nhiệm vụ đối với đoàn viên và các chức năng chính trị được Đảng, Nhà nước giao. Nội dung này đang thu hút sự quan tâm của đội ngũ cán bộ công đoàn các cấp.

GS.TS Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Ảnh: Tạp chí Pháp lý

Liên quan quy định Công đoàn trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong Dự thảo Luật Công đoàn sửa đổi, GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng: nếu bổ sung cụm từ “Công đoàn là tổ chức thành viên trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam” tại Điều 1, thì Điều 4 cần giải thích rõ “trực thuộc” là gì và ý nghĩa pháp lý của quy định này trong toàn bộ dự thảo.

Ông nhấn mạnh: nếu chỉ đưa cụm từ này vào để phù hợp với Kết luận 126 và 127 của Bộ Chính trị về sắp xếp tổ chức bộ máy chính trị, nhưng không thể chế cụ thể bằng quy định pháp luật trong Luật Công đoàn thì quy định sẽ không có giá trị thực tiễn.

Theo đó, cần làm rõ Công đoàn “trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam” ở những lĩnh vực nào, và đâu là phạm vi Công đoàn được giữ tính độc lập tương đối trong tổ chức, hoạt động. Ví dụ, nếu chỉ trực thuộc về tổ chức bộ máy hành chính nhằm tinh gọn biên chế thì khác với việc trực thuộc toàn diện cả về tổ chức và hoạt động cụ thể.

"Dự thảo Luật phải thể chế rõ" - GS.TS Trần Ngọc Đường nêu ý kiến.

GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng, việc dự thảo Luật bổ sung quy định Công đoàn là “đại diện của người lao động ở cấp quốc gia trong quan hệ lao động và quan hệ quốc tế về công đoàn” là hoàn toàn phù hợp, vì Công đoàn hiện nay là chủ thể của các quan hệ quốc tế.

Tuy nhiên, quy định này lại chưa thống nhất với việc xác định Công đoàn “trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam”. Bởi nếu đã trực thuộc, thì về nguyên tắc, vai trò đại diện quốc gia trong quan hệ đối ngoại phải thuộc về Mặt trận.

Ông nhấn mạnh: đây là một quan điểm mới của Đảng, nhưng dự thảo Luật chỉ nêu lại mà chưa thể chế rõ nội hàm. Nếu Công đoàn chỉ trực thuộc Mặt trận về mặt tổ chức hành chính thì nội dung này cần được quy định cụ thể trong Luật Công đoàn.

Để làm rõ quy định "trực thuộc", GS.TS Trần Ngọc Đường kiến nghị, tại Điều 4 dự thảo Luật, bổ sung giải thích cụm từ: “Công đoàn Việt Nam là tổ chức thành viên trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam”.

Giữ nguyên quyền đề xuất luật và giám sát độc lập của Công đoàn

Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu, chuyên gia và cán bộ công đoàn quan tâm khi sửa Luật Công đoàn 2024 là làm sao phát huy tốt vai trò của tổ chức Công đoàn trong bối cảnh mới.

GS.TS Trần Ngọc Đường phân tích dự thảo Luật và cho rằng việc bỏ quy định cho Công đoàn “có quyền trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết” là không hợp lý.

Ông đề nghị giữ nguyên quy định này trong Điều 84 Hiến pháp 2013, vì quyền đề xuất lập pháp thể hiện nền dân chủ, và Công đoàn với vai trò tổ chức chính trị - xã hội đại diện cho người lao động cần có quyền này để phát huy dân chủ và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Ngoài ra, GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng quy định “Công đoàn chủ trì giám sát trên cơ sở thống nhất với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc” trong dự thảo là phức tạp và hạn chế khả năng chủ trì giám sát của Công đoàn trong thực hiện chức năng.

Ông đề xuất giữ nguyên khoản 3 Luật Công đoàn hiện hành, không cần bổ sung điều kiện phải thống nhất với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, vì giám sát xã hội phải thường xuyên, liên tục, không thể phụ thuộc vào lịch họp Ủy ban Mặt trận, vốn chỉ diễn ra 2 lần mỗi năm.