1. Một số nét khái quát:

Thế giới hiện có khoảng trên 1,2 triệu thuyền viên làm việc trên các tàu biển, vận chuyển khoảng 90% hàng hóa thương mại toàn cầu. Đứng trước nhu cầu vận chuyển hàng hóa ngày càng tăng, việc nâng cao chất lượng và đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ của thuyền viên làm việc trên biển là một vấn đề đang được thế giới hết sức quan tâm. Vì vậy, ngày 7/2/2006, tại Hội nghị lần thứ 54 của ILO với sự tham gia của gần 100 nước thành viên, đã thống nhất xây dựng Công ước Lao động hàng hải 2006 (MLC 2006).

MLC 2006 bao gồm các tiêu chuẩn toàn cầu được tập hợp và thống nhất từ 68 công ước và khuyến cáo khác nhau về lao động hàng hải đã được ILO phê chuẩn từ năm 1920 nhằm điều chỉnh thống nhất các tiêu chuẩn, hướng dẫn phù hợp với hoạt động hàng hải hiện nay và loại bỏ các quy định không còn phù hợp. Khi có hiệu lực, Công ước sẽ cung cấp các quyền đầy đủ và bảo vệ công việc cho hơn 1,2 triệu thuyền viên trên thế giới.

Theo quy định, Công ước MLC 2006 sẽ có hiệu lực sau 12 tháng kể từ khi có tối thiểu 30 quốc gia thành viên của ILO với tổng trọng tải đăng ký (GT) tối thiểu là 33% tổng trọng tải đội tàu thuyền trên thế giới.

Khi có hiệu lực, Công ước MLC 2006 sẽ trở thành công ước cốt lõi thứ tư trong hệ thống 4 công ước hàng hải chính, bao gồm:

MLC 2006: Công ước lao động hàng hải 2006

SOLAS 74: Công ước quốc tế về an toàn sinh mạng con người trên biển (1974)

STCW 78: Công ước quốc tế về tiêu chuẩn huấn luyện, đào tạo cấp chứng chỉ chuyên môn và trực ca của thuyền viên

MARPOL 73/78: Công ước quốc tế về phòng ngừa ô nhiễm do tàu biển (1973) được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định thư 1978.

2. Mục tiêu của Công ước:

Hiện nay, quốc gia mà tàu treo cờ không thể thực thi việc kiểm tra, giám sát liên quan đến điều kiện làm việc trên tàu của thuyền viên, thiệt hại đến sức khỏe của thuyền viên và sự an toàn của tàu biển hoạt động trên các vùng biển quốc tế. Thông thường, thuyền viên làm việc ở nước ngoài và dưới sự quản lý của chủ tàu hoặc tổ chức quản lý thuyền viên nước ngoài, do đó, phải tuân thủ một tiêu chuẩn quốc tế. Tất nhiên, tiêu chuẩn này cần phải được quy định theo luật pháp của quốc gia thành viên, đặc biệt là chính quyền của quốc gia mà tàu treo cờ trong việc đảm bảo an toàn, an ninh hàng hải và phòng ngừa ô nhiễm môi trường.

Nội dung điều chỉnh của Công ước MLC 2006 đặc biệt nhấn mạnh tới tầm quan trọng của sự phối hợp giữa chính quyền của các quốc gia và cơ quan chức năng tại cảng để xem xét chấp thuận thực hiện một hệ thống kiểm tra, giám sát và cấp Giấy chứng nhận sức khỏe do ILO soạn thảo và khuyến nghị sử dụng rộng rãi trên các cảng thế giới.

3. Phạm vi áp dụng:

- Đối với thuyền viên: Công ước này áp dụng cho tất cả thuyền viên là những người thuộc thuyền bộ hoặc được thuê làm việc trên tàu biển thuộc phạm vi điều chỉnh của MLC, không phân biệt quốc tịch mà tàu mang cờ.

- Đối với tàu biển: Công ước này cũng áp dụng cho mọi tàu biển, dù thuộc sở hữu Nhà nước hay tư nhân hay phục vụ cho các hoạt động thương mại hay không, từ tàu cá hoặc tàu tương tự tàu cá, thuyền buồm. Công ước này không áp dụng cho các loại tàu quân sự hoặc tàu chiến.

4. Nội dung của Công ước:

Công ước gồm 3 phần chính: phần 1 gồm 16 điều khoản, phần 2 là các quy định và bộ luật, phần 3 là phụ lục liên quan. Cụ thể:

Phần 1: Các điều khoản gồm 16 điều, quy định chung về các từ ngữ, khái niệm cơ bản để hiểu thống nhất trong Công ước; nguyên tắc và quyền cơ bản của quốc gia thành viên tuẩn thủ, thuyền viên và quyền lợi của thuyền viên, trách nhiệm thực thi Công ước; quy định về phần A và phần B của Bộ luật, trong đó quy định và điều khoản của phần A trong Bộ luật là bắt buộc, quy định và điều khoản trong phần B không có tính bắt buộc; tham vấn các chủ tàu, thuyền viên và hiệu lực của Công ước.

Phần 2: Các quy định và Bộ luật, trong đó các quy định và tiêu chuẩn (phần A) và khuyến nghị (phần B) trong Bộ luật được quy định theo 5 nội dung chính đã được đề cập đến trong 68 điều ước về lao động hàng hải trước đây. Ngoài ra, có bổ sung một số nội dung về an toàn nghề nghiệp và sức khỏe phù hợp với tiêu chuẩn sức khỏe thuyền viên, ví dụ như tác động của tiếng ồn, độ rung tới điều kiện làm việc của thuyền viên và các khu vực nguy hiểm. Cụ thể 5 nội dung sau:

- Điều kiện tối thiểu cho thuyền viên làm việc trên tàu: quy định và hướng dẫn về độ tuổi tối thiểu, chứng nhận sức khỏe thuyền viên, đào tạo và cấp chứng chỉ cũng như việc tuyển dụng và thay thế thuyền viên.

- Các điều khoản của hợp đồng lao động: quy định và hướng dẫn về hợp đồng lao động, tiền công, số giờ làm việc và nghỉ ngơi của thuyền viên; quyền được nghỉ phép, hồi hương của thuyền viên, định biên an toàn tối thiểu trên tàu, khả năng phát triển kỹ năng và cơ hội tuyển dụng cho thuyền viên.

- Chỗ ăn ở, trang thiết bị sinh hoạt, lương thực thực phẩm: quy định và hướng dẫn về điều kiện ăn ở, vui chơi giải trí của thuyền viên trên tàu.

- Bảo vệ sức khỏe, chăm sóc y tế và chế độ an ninh xã hội: quy định và hướng dẫn về bảo vệ sức khỏe và chăm sóc y tế cho thuyền viên trên tàu và trên bờ, việc phòng ngừa tai nạn cho thuyền viên; quyền được tiếp cận các dịch vụ phúc lợi trên bờ và quyền được hưởng phúc lợi xã hội của thuyền viên cũng như trách nhiệm của chủ tàu trong việc chi trả chi phí điều trị bệnh tật, thương tích hoặc tử vong của thuyền viên khi đang làm việc.

- Điều khoản thi hành: quy định và hướng dẫn trách nhiệm, nghĩa vụ phải thực hiện của quốc gia có tàu treo cờ, quốc gia có cảng và trách nhiệm cung cấp lao động. Việc thiết lập hệ thống kiểm tra và cấp giấy chứng nhận lao động hàng hải và tuyên bố tuân thủ Luật Lao động hàng hải cho tàu thuyền treo cờ quốc gia thành viên cũng như kiểm tra sự tuân thủ Công ước của tàu nước ngoài đến cảng đối với quốc gia có cảng.

Phần 3: Phụ lục liên quan bao gồm các mẫu biểu hướng dẫn liên quan đến việc thực hiện Công ước như: mẫu Giấy chứng nhận lao động hàng hải, Tuyên bố tuân thủ Công ước, Giấy chứng nhận lao động hàng hải tạm thời.

Khi có hiệu lực, tất cả các tàu biển (bất kể là tàu treo cờ quốc gia hay tàu FOC) có trọng tải bằng hoặc trên 500GT chạy tuyến quốc tế phải được kiểm tra để cấp Giấy chứng nhận Lao động hàng hải (Maritime Labour Certificate – MLC) và Khai báo tuân thủ Lao động Hàng hải (Declaration of Maritime Labour Compliance – DMLC). Các tàu có trọng tải bằng hoặc trên 500GT treo cờ quốc gia khi hoạt động trong khu vực cảng của quốc gia khác cũng buộc phải có MLC.

Tàu Vĩnh Thuận của Công ty CP Vận tải biển Việt Nam (VOSCO)

Việc kiểm tra được tiến hành bởi Cơ quan thanh tra hàng hải của quốc gia tàu treo cờ (FSC) và Cơ quan kiểm tra của cảng (PSC). Nội dung kiểm tra bao gồm việc tuân thủ các quy định của pháp luật quốc gia và các biện pháp thực thi các yêu cầu của MLC 2006 được xác định cụ thể theo 14 điểm:

1. Tuổi tối thiểu
2. Giấy chứng nhận y tế
3. Năng lực thuyền viên
4. Hợp đồng lao động
5. Việc sử dụng dịch vụ cung cấp và tuyển dụng lao động tư nhân được cấp phép và chứng nhận
6. Thời gian làm việc và nghỉ ngơi
7. Trình độ thuyền viên cung cấp cho tàu
8. Chỗ ăn ở
9. Các trang thiết bị sinh hoạt, làm việc trên tàu

10. Lương thực, thực phẩm

11. Sức khỏe, an toàn và phòng chống tai nạn

12. Hệ thống chăm sóc y tế trên tàu

13. Quy trình khiếu nại trên tàu

14. Việc chi trả lương

Các tổ chức, cá nhân cần phải thực thi các yêu cầu của MLC 2006 bao gồm:

• Chính phủ, chính quyền hàng hải
• Cơ quan thanh tra hàng hải
• Cơ quan đăng kiểm tàu
• Các nhà máy đóng tàu và sửa chữa tàu
• Các công ty tuyển chọn và cung ứng thuyền viên
• Thuyền viên

Tính đến hết tháng 3/2012, đã có 23 nước thành viên ILO, đại diện cho hơn 56% tổng dung tích đội tàu thế giới đã phê chuẩn tham gia Công ước. Dự kiến, trong 6 tháng đầu năm, MLC 2006 sẽ nhận được đủ 30 phê chuẩn cần thiết và sẽ chính thức có hiệu lực vào năm 2013.

(Còn tiếp)

C.D.L