CẦN HƠN NỮA VAI TRÒ PHẢN BIỆN CHÍNH SÁCH VÀ ĐỒNG QUYẾT ĐỊNH CỦA CÔNG ĐOÀN

Đăng: 13:54 24-10-2023  |   Tác giả: TS. PHẠM THU LAN - Phó Viện trưởng Viện CNCĐ  |   Nguồn: https://laodongcongdoan.vn/

(laodongcongdoan.vn) Với vai trò là tổ chức đại diện cho đoàn viên, người lao động (ĐV, NLĐ), công đoàn (CĐ) thực hiện nhiệm vụ của mình thông qua 3 hình thức sau: Chăm lo - tiếng nói - đồng quyết định, gọi là ba nấc thang đại diện.

Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam Nguyễn Đình Khang báo cáo tổng hợp tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị, đề xuất của ĐVCĐ, công nhân, viên chức, lao động tại Diễn đàn Người Lao động năm 2023. Ảnh: Quốc hội

BA NẤC THANG ĐẠI DIỆN CỦA TỔ CHỨC CĐ

Việc phân chia nấc thang này được tổng kết từ thực hiện hoạt động CĐ ở Việt Nam và trên thế giới dựa vào mức độ gây ảnh hưởng và tham gia ra quyết định của CĐ với người sử dụng lao động (NSDLĐ) ở tất cả các cấp liên quan tới mục tiêu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ.

Chăm lo là “thường xuyên lo lắng để làm cho tốt hơn” (Từ điển tiếng Việt Hoàng Phê). CĐ chăm lo cho NLĐ nghĩa là làm sao để quyền lợi của NLĐ ngày một tốt hơn. Để thực hiện mục tiêu này, CĐ có thể thực hiện chăm lo dưới hai hình thức: (1) chăm lo từ sử dụng nguồn lực sẵn có của CĐ, bao gồm đoàn phí, kinh phí CĐ và các khoản khác - gọi là chăm lo thuần túy; và (2) chăm lo từ việc thương lượng với NSDLĐ để có nguồn lực cải thiện cuộc sống cho NLĐ - gọi là chăm lo từ vai trò đại diện bảo vệ.

Chăm lo thuần túy là hoạt động mà mọi tổ chức xã hội khác đều có thể làm được miễn là có kinh phí, trong khi chăm lo từ vai trò đại diện bảo vệ là hoạt động mà chỉ tổ chức đại diện NLĐ được thành lập theo quy định pháp luật, trong đó có CĐ, mới có quyền thực hiện.

Hiện tại, chăm lo thuần túy đang là hoạt động chủ lực của CĐ Việt Nam và được đặt ở nấc thang số 1 trong hoạt động CĐ cả ở cấp vĩ mô và vi mô.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính làm việc với Tổng LĐLĐ Việt Nam

Tiếng nói là việc CĐ tham gia ý kiến, tham vấn, đối thoại về các vấn đề liên quan tới NLĐ với các bên liên quan, bao gồm Nhà nước, các hiệp hội… ở cấp vĩ mô, và NSDLĐ, ở cấp vi mô. Ở nấc thang này, CĐ lên tiếng về các vấn đề NLĐ gặp phải tại nơi làm việc, nhưng quyền quyết định vẫn thuộc về các bên liên quan. Xét ở mức độ hiệu quả trong hoạt động CĐ, tiếng nói được xếp ở nấc thang thứ 2, là hoạt động được CĐ quan tâm thực hiện sau nấc thang về chăm lo thuần túy. 

Đồng quyết định là việc CĐ cùng với các bên liên quan ra quyết định về các vấn đề của NLĐ cả ở cấp vĩ mô và vi mô. Để thực hiện được đồng quyết định, CĐ phải gây được ảnh hưởng tới các bên liên quan ở mức độ cao.

Trong trường hợp không thể đạt được sự đồng thuận tự nguyện, CĐ phải đấu tranh. Đấu tranh đôi khi là sự đối đầu, nhưng sự đối đầu này là cần thiết để đi đến sự thỏa thuận và cùng quyết định.

Khi thỏa thuận đạt được, sự đối đầu mất đi, sự ổn định lặp lại và bền vững hơn so với việc né tránh đối đầu và chấp nhận chịu đựng. Trong nhiều trường hợp, nếu không đấu tranh, CĐ sẽ không thể tham gia vào quá trình ra quyết định của NSDLĐ.

Đồng quyết định được xếp ở nấc thang thứ ba, vì trong giai đoạn hiện nay, thúc đẩy đồng quyết định chưa được CĐ quan tâm thỏa đáng ở cả cấp vĩ mô và vi mô.

Công đoàn Công ty CP Dệt May Huế đại diện NLĐ đối thoại tại nơi làm việc.

“TIẾNG NÓI” CẦN HƠN NỮA VAI TRÒ PHẢN BIỆN CHÍNH SÁCH CỦA CĐ

Đối thoại được xem là công cụ quan trọng nhất để CĐ thực hiện vai trò tiếng nói của mình. Hiện tại, các hoạt động đối thoại ở cấp vi mô chủ yếu là kênh để NSDLĐ giải đáp các thắc mắc của NLĐ dựa trên chính sách, quy định đã có của đơn vị, doanh nghiệp, công ty hoặc giải thích tính hợp lý của các chính sách hiện hành nếu NLĐ có thắc mắc về một chính sách cụ thể nào đó; từ đó “giải tỏa” những băn khoăn, khúc mắc của NLĐ, hơn là đối thoại vì mục đích cải thiện và nâng cao các chính sách hiện có liên quan tới NLĐ. Vai trò của CĐ trong đối thoại chủ yếu là tổ chức để NLĐ đối thoại thay vì CĐ đại diện cho NLĐ đối thoại với NSDLĐ.

Thay đổi nấc thang đại diện của CĐ